આપણે દરરોજ સાબુથી ઘસીને સ્નાન કરીએ છીએ. જો શરીરને સ્વચ્છ અને સુગંધિત રાખવું હોય તો સાબુ લગાવવો પડે. પરંતુ શું તમે સાબુ લગાવતી વખતે તેના ઇતિહાસ વિશે વિચાર્યું છે? એટલે કે, ભારતમાં સૌપ્રથમ સાબુ ક્યારે આવ્યો અને કઈ કંપનીએ તેને બજારમાં ઉતાર્યો. દેશનો પહેલો સાબુ કેવો હતો? વગેરે … વગેરે… જો તમે તેના વિશે વિચાર્યું નથી, તો તમારે કરવું જોઈએ. જેથી જ્યારે પણ કોઈ આપણને આવા સવાલો પૂછે ત્યારે આપણને તેના વિશે સંપૂર્ણ માહિતી મળે.
દેશનો પહેલો સાબુ
આઝાદી પહેલા દેશની પ્રથમ સ્વદેશી સાબુની ફેક્ટરી જમશેદજી ટાટાએ સ્થાપી હતી. જમશેદજી ટાટાએ 1918માં કોચીમાં ટાટા ઓઇલ મિલ્સનું કારખાનું ખોલ્યું. 1930માં ટાટા કંપનીએ બજારમાં પ્રથમ સાબુ લોન્ચ કર્યો. સાબુનું નામ ‘ઓકે’ હતું. એટલે કે, ‘ઓકે’ ભારતનો પ્રથમ સ્નાન સાબુ હતો.
હવે તેની જાહેરાત જુઓ:
ટાટા ગ્રુપે ગ્રાહકોને આકર્ષવા માટે જબરદસ્ત માર્કેટિંગ આયોજન કર્યું હતું. સાબુ સારો હતો અને તેની જાહેરાત પણ શાનદાર હતી. દુખની વાત એ છે કે સારી બ્રાન્ડિંગ કર્યા પછી પણ ભારતની પ્રથમ સ્વદેશી બ્રાન્ડ ભારતમાં ટકી શકી નથી. છેવટે, એવું શું હતું કે, ઘણું આયોજન કર્યા પછી, સાબુ સફળ ન થયો?
ભારતમાં ઓકે કેમ ન ચાલ્યું?
નિષ્ણાતોના મતે તે સમયે લોકો સુગંધિત સાબુનો ઉપયોગ ઓછો કરતા હતા. મોટાભાગના લોકો સ્વદેશી વસ્તુઓ જેવી કે ચણાનો લોટ વગેરેથી સ્નાન કરતા હતા. આ સાથે લાઇફબુય પણ બજારમાં હાજર હતો. સસ્તું લાઇફબોય બજારમાં ટાટા બ્રાન્ડને કઠિન સ્પર્ધા આપી રહ્યું હતું. લાઇફબુયે ઓકેના આગમન પછી તેની માર્કેટિંગ વ્યૂહરચના પણ બદલી.
લાઇફબોય લોકોને ઓછા ભાવે શરીરના જંતુઓ મારવા માટે પ્રોડક્ટ આપી રહ્યો હતો. બીજી બાજુ, ઓકે તેની સુંદર જાહેરાત દ્વારા લોકોનું ધ્યાન આકર્ષિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો હતો. જો કે, આ લાંબા સમય સુધી ચાલ્યું નહીં. તે સમયે દરેક પાસે ખર્ચાળ સાબુ પર ખર્ચ કરવા માટે પૂરતા પૈસા નહોતા. બસ પછી શું હતું? મોટાભાગના ભારતીયો લાઇફબોય તરફ દોડવા લાગ્યા. તે જ સમયે, કેટલાક તેમના સ્વદેશી જુગાડથી ખુશ હતા.
તે આ કારણોસર છે કે ટાટા બ્રાન્ડનો ‘ઓકે સોપ’ બજારમાં પોતાનું સ્થાન બનાવી શક્યો નથી. આ પછી, આ સાબુ બજારમાંથી ગાયબ થઈ ગયો.
