1857માં ભારતમાં અંગ્રેજો સામે ક્રાંતિની પ્રથમ ચિનગારી ફાટી નીકળી હતી. આ ક્રાંતિકારીઓમાં રાણી લક્ષ્મીબાઈ, નાના સાહેબ પેશ્વા, બેગમ હઝરત મહેલ, મંગલ પાંડે જેવા વીરોની બહાદુરીની ગાથાઓ ઈતિહાસના પાનાઓમાં નોંધાયેલી છે અને આપણે વાંચી અને સાંભળી છે.
આ આઝાદીની લડાઈમાં એક એવી વ્યક્તિ હતી જે અંગ્રેજોના શાસન સામે હીરો સાબિત થઈ હતી. તે નામ ધન સિંહ ગુર્જરનું છે, જે મેરઠના કોટવાલ હતા. તેઓ એકમાત્ર એવા વ્યક્તિ હતા જેમણે અંગ્રેજોનો સામનો કરતી વખતે 800થી વધુ કેદીઓને જેલમાંથી મુક્ત કર્યા હતા. અંગ્રેજો તેમના નામથી ધ્રૂજતા હતા.
તો ચાલો અમે તમને કોટવાલ ધન સિંહ ગુર્જરની તે કહાની વિશે જણાવીએ, જેમણે બ્રિટિશ શાસનના છક્કા છોડાવી દીધા હતા.
કોણ હતા ધનસિંહ ગુર્જર?
જ્યારે પણ ‘1857ની ક્રાંતિ’ની વાત થાય છે ત્યારે ધનસિંહ ગુર્જર યાદ આવે છે. અંગ્રેજો સામે વિદ્રોહની શરૂઆત કરનાર તે સૌપ્રથમ હતા. ધન સિંહનો જન્મ 1820માં મેરઠના પાંચાલી ગામમાં થયો હતો. 10 મે, 1857થી, જ્યારે ધન સિંહ કોતવાલી તરીકે પોસ્ટ કરવામાં આવ્યા હતા, ત્યારે જ મેરઠથી આઝાદીનું પ્રથમ યુદ્ધ શરૂ થયું હતું.
હકીકતમાં, 9મે ના રોજ, કારતૂસમાં ‘ડુક્કરની ચરબી’ના કારણે, ઘણા સૈનિકોએ બળવો શરૂ કર્યો અને આ કારણોસર તેમને જેલમાં મોકલવામાં આવ્યા. ધીમે-ધીમે આ સમાચાર આખા વિસ્તારમાં ફેલાઈ ગયા અને સૈનિકોને જેલમાં મોકલી દેવાતા ગુસ્સે ભરાયેલા હજારો ગ્રામજનો સદર કોતવાલી વિસ્તારમાં એકઠા થઈ ગયા. તેમની એક જ માંગ હતી કે સૈનિકોને મુક્ત કરવામાં આવે.
તે દરમિયાન આ વિસ્તારના કોટવાલ ધનસિંહ ગુર્જર હતા. તેમના મગજમાં આઝાદીની ચિનગારી પહેલેથી જ સળગી રહી હતી અને સૈનિકોની ધરપકડે તેમાં બળતણ ઉમેરવાનું કામ કર્યું. પરિણામે ધનસિંહને ગ્રામજનોનો સાથ મળ્યો.
ગ્રામજનોની મદદથી અંગ્રેજો સામે ઝુંબેશ શરૂ કરી
ધન સિંહ ગુર્જરે ગ્રામજનો સાથે એક યોજના બનાવી અને સાંજે 5 થી 6 વાગ્યાની વચ્ચે બળવાખોર સૈનિકો અને ગ્રામજનોએ એકસાથે તમામ સ્થળોએ અંગ્રેજો સામે મોરચો ખોલ્યો. તે દરમિયાન બધાના મોઢામાંથી એક જ અવાજ આવ્યો – ‘મારો ફિરંગી’.
જેણે પણ ટોળાને રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો તેની હત્યા કરવામાં આવી હતી. આ ઘટના દરમિયાન હજારોની ભીડ ઉમટી પડી હતી. ખાટ, નંગડા, દીલણા, નિસાડી સહિતના પંચાલી સહિતના આજુબાજુના ગામોના લોકોની ભારે ભીડ જામી હતી.
જેલમાં આગ લગાવીને 839 કેદીઓને મુક્ત કરાયા
તક જોઈને ધનસિંહ ગુર્જરે રાત્રે લગભગ 2 વાગ્યે જેલ તોડી અને 839 કેદીઓને મુક્ત કર્યા અને જેલમાં આગ લગાવીને સળગાવી દીધા. કોર્ટ, જેલો, તહસીલો અને અંગ્રેજ અધિકારીઓની ઓફિસો પણ રાત્રે જ સળગાવી દેવામાં આવી. આ કૃત્ય પછી અંગ્રેજોની નસોમાં વેરનું લોહી ઝડપથી દોડતું હતું.
4 જુલાઈ, 1857ના રોજ અંગ્રેજોએ બદલો લેવા પાંચાલી ગામ પર તોપોથી હુમલો કર્યો, જેમાં લગભગ 400 લોકો શહીદ થયા. આ સિવાય અંગ્રેજોએ 40 લોકોને ફાંસી પર લટકાવી દીધા હતા. ત્યારથી, અંગ્રેજો સામે આઝાદીનું પ્રથમ ઐતિહાસિક યુદ્ધ 1857માં લડવામાં આવ્યું હતું.
ધન સિંહ ગુર્જર એ હીરો હતા, જેનું નામ ઇતિહાસના પાનાઓમાં કાયમ માટે અમર થઈ ગયું છે.
