લોકસભા એ ભારતનું નીચલું ગૃહ છે. અહીં બેઠેલા મોટાભાગના સાંસદો સીધા લોકો દ્વારા ચૂંટાયેલા છે. અહીં બેસીને સાંસદો દેશ માટે કાયદો બનાવે છે. જ્યારે પણ આ ગૃહની કાર્યવાહી ચાલે છે ત્યારે તે સીધુ ટીવી પર પણ બતાવવામાં આવે છે. લોકસભામાં બેઠેલા આ સાંસદોને તમે ટીવી પર ઘણી વખત જુદા જુદા વિષયો પર ચર્ચા કરતા જોયા હશે.
પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે આ લોકસભામાં આટલી બધી ખુરશીઓ પડી છે, તો કયા સાંસદ ક્યાં બેસશે, કેવી રીતે નક્કી થાય છે?
પહેલા જાણો લોકસભાની સીટો
બંધારણના અનુચ્છેદ 81માં લોકસભાની રચનાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. તે જણાવે છે કે ગૃહમાં 550થી વધુ ચૂંટાયેલા સભ્યો હશે નહીં. તે જ સમયે, અનુચ્છેદ-331 કહે છે કે રાષ્ટ્રપતિ જરૂરિયાત મુજબ બે એંગ્લો-ઇન્ડિયનને નોમિનેટ કરશે. હાલમાં 543 સાંસદો સીધા લોકો દ્વારા ચૂંટાયેલા છે.
કયા સાંસદ ક્યાં બેસશે?
વાસ્તવમાં, લોકસભાની બેઠકો 6 બ્લોકમાં વહેંચાયેલી છે. દરેક બ્લોકમાં 11 પંક્તિઓ છે. ઉપરાંત, સામે સ્પીકરની ખુરશી છે, જે દરેક સાંસદની બેઠક પરથી દેખાય છે.
કાર્યપ્રણાલી અને કારોબારના નિયમોના નિયમ 4 મુજબ, ‘સભ્યોએ લોકસભાના અધ્યક્ષ નક્કી કરી શકે તેવા ક્રમમાં બેસવાના રહેશે.’ ઉપરાંત, 22 (a) સ્પીકરને ‘પક્ષની તાકાત અને ગૃહમાં ઉપલબ્ધ કુલ બેઠકોની સંખ્યાના પ્રમાણમાં ગૃહમાં બેઠકો ફાળવવા’ નિર્દેશિત કરવામાં આવે છે.
હવે લોકસભામાં 22 ફ્રન્ટ સીટો છે, જે આ છ બ્લોકમાં ફેલાયેલી છે. આવી સ્થિતિમાં, લોકસભામાં તમામ પક્ષોના વિજેતા ઉમેદવારોના આધારે બ્લોકનું વિભાજન કરવામાં આવે છે. પાર્ટીના મતે આ બ્લોકમાં ઉમેદવારો બેસે છે. આમાં વિપક્ષ અને અન્ય પક્ષોના સાંસદો સ્પીકરની ડાબી બાજુએ બેસે છે. તેમજ, વડા પ્રધાન અને તેમની પાર્ટીના સાંસદોને સ્પીકરની જમણી બાજુએ બેઠકો આપવામાં આવે છે.
પરંપરાગત રીતે, લોકસભાના ડેપ્યુટી સ્પીકર વિપક્ષના નેતા સાથે આગળની બેઠક વહેંચે છે. તે જ સમયે, વડા પ્રધાન અને તેમના વરિષ્ઠ કેબિનેટ સાથીદારો વિપક્ષના નેતાની બરાબર સામે, બ્લોકની આગળની હરોળમાં બેસે છે.
બેઠકોની વહેંચણી માટે એક ફોર્મ્યુલા પણ છે, જે કહે છે કે પાર્ટી અથવા ગઠબંધન પાસે રહેલી બેઠકોની સંખ્યાને તે હરોળની કુલ બેઠકોની સંખ્યાથી ગુણાકાર કરવામાં આવશે. પછી જે પણ સંખ્યા આવશે, તેને લોકસભાની કુલ બેઠકોની સંખ્યા વડે ભાગવામાં આવશે.
મતલબ કે સંસદમાં સીટ એલોટમેન્ટ દરેક પક્ષના વિજેતા ઉમેદવારોની સંખ્યાના આધારે નક્કી કરવામાં આવે છે. ચાલો હું તમને કહું. જે પક્ષના સભ્યોની સંખ્યા 5 કરતા ઓછી છે, લોકસભા અધ્યક્ષ તેમની ઈચ્છા મુજબ તેમના માટે સીટોની ફાળવણી કરી શકે છે. આ સિવાય સંસદના સભ્યોની વરિષ્ઠતાના આધારે સ્પીકર તેમને સામે પણ બેસાડી શકે છે.
